ThePostOnline

Schurk nummer 2 woont veel dichterbij de VS

05-05-2011 10:00

Nu Osama Bin Laden aan een gewelddadig einde is gekomen, hoor ik hier en daar de uitspraak dat de Verenigde Staten naar een nieuwe aartsvijand op zoek moeten. Welnu, Osama Bin Laden was de meest gezochte man ter wereld. Logischerwijs moeten we nu dus kijken naar de nummer twee op de lijst. En daar staat Joaquín Archivaldo Guzmán Loera, alias ‘El Chapo’ (= De Kleine), hoofd van het Sinaloa Kartel en ‘s werelds machtigste drugshandelaar. Forbes noemde hem enkele jaren geleden de op een na meest gezochte man ter wereld, na Osama. Op de sociale netwerken in Mexico wordt de laatste dagen dan ook voorzichtig gespeculeerd of Chapo nu de nieuwe aartsvijand van de VS gaat worden. Maar Mexico kan gerust zijn. Het is niet realistisch dat de  Black Hawk helikopters en Navy Seals nu en masse op de bergen van Sinaloa zullen neerdalen. Want hoewel ze redelijk wat gemeen hebben, is Chapo geen Osama.

Vooropgesteld: het is niet gemakkelijk vast te stellen wie de meest gezochte bad guys ter wereld zijn. Internationaal wordt er veelal afgegaan op wat de FBI en het State Department stellen, maar dat is niet het hele verhaal. Chapo Guzmán is leider van het grootste en machtigste drugskartel ter wereld (het Sinaloa Kartel), wordt gezien als een van de hoofdverantwoordelijken van de huidige geweldsgolf in het land en is onbetwist Mexico’s Most Wanted. In de top 10 van de FBI komt hij echter niet eens voor. Toch willen ook de Amerikanen hem maar wat graag in de boeien zien. Mexico looft 5 miljoen dollar voor hem uit, de Amerikanen doen dat evengoed ook. En op wereldniveau speelt Chapo een heel wat prominentere rol als slechterik dan de nog levende voortvluchtigen op de FBI-lijst.

Laten we even uitgaan van Forbes’ standpunt en Chapo tot de meest gezochte man ter wereld bombarderen. Kan de grote baas van de Sinaloense drugshandel de rol van Bin Laden overnemen?

Spoken
Er zijn zeker de nodige overeenkomsten tussen beide heren. Zowel Osama Bin Laden als Joaquín Guzmán zijn vele jaren op de vlucht van de autoriteiten. Osama Bin Laden sinds 1998, toen Libië een arrestatiebevel via Interpol liet uitvaardigen wegens zijn betrokkenheid bij de moord op twee Duitsers in 1994. Guzmán was al sinds de jaren ’80 voor justitie op de vlucht vanwege zijn hechte banden met Miguel Ángel Félix Gallardo, de peetvader van de Mexicaanse drugshandel. Hij werd in 1993 gearresteerd, maar ontsnapte in 2001 uit een extra beveiligde gevangenis in Guadalajara en sindsdien ontbreekt van hem ieder spoor.

Beide mannen verborgen zich aanvankelijk in een ruig berglandschap. Osama vluchtte naar Afghanistan en Pakistan. Chapo dook onder in de ruige bergen van de Sierra Madre, in de deelstaten Durango en Sinaloa. Beide mannen bewogen zich als spoken en er deden volop geruchten over hun verblijfplaats. Chapo is gezien in Monterrey, fluistert men. Osama is in Waziristan. Dan duikt Chapo plotseling weer op in Guatemala, terwijl het gerucht gaat dat Osama in Iran verscholen zit.

Mero mero
Beide heren staan aan het hoofd van een grote en machtige organisatie die stabiliteit van de landen waar ze hun basis hadden ernstig ontregelt. Osama was de ideologische leider van Al-Qaeda, Chapo de mero mero van het Sinaloa Kartel. Beiden zijn sinds ruim een decennium een beschamend voorbeeld van de onmacht van de autoriteiten die achter ze aan zitten. Osama heeft tien jaar lang de Verenigde Staten voor schut gezet door een invasiemacht van tienduizenden militairen in Afghanistan te slim af te zijn. Chapo op vrije voeten is een voortdurende serie klappen in het gezicht van de Mexicaanse (en Amerikaanse) autoriteiten.

En zoals de Pakistaanse geheime dienst ISI er herhaaldelijk van is beschuldigd Osama en Al Qaeda te helpen, kampen het Mexicaanse openbaar ministerie (Procuraduría de Justicia de la República – PGR) en leger (Secretaría de Defensa Nacional – Sedena) met de verdenking dat ze het Sinaloa Kartel en Chapo helpen in de strijd met andere kartels.

Desastreuze beslissingen
De door Osama gepleegde aanslagen van 11 september 2001 waren de aanleiding voor een serie desastreuze beslissingen van de regering van George W. Bush: twee oorlogen die de VS een astronomisch geldbedrag hebben gekost en waarin honderdduizenden mensen het leven hebben gelaten. Chapo’s ontsnapping in 2001 zou vijf jaar later een van de aanleidingen zijn voor de Mexicaanse president Felipe Calderón om een rampzalige militaire campagne tegen de drugskartels te lanceren, die de Mexicaanse staat steeds verder ontregelt en sinds 2006 bijna 40.000 slachtoffers heeft gekost.

Beide mannen zijn symbolen. Osama was het symbool van het internationale terrorisme, Chapo is het gezicht van de internationale drugshandel.

Apocalypticus
De paralellen zijn niet moeilijk te ontdekken. Maar dat wil niet zeggen dat Chapo en Osama daarom een zelfde soort rol innemen, want de verschillen zijn nog groter. Osama was een politiek strijder, een man die bij leven een (zij het nogal abstract) politiek doel nastreefde. Osama was een terrorist, een man die erop uit was dood en verderf te zaaien om zo de Westerse en Islamitische wereld zoveel mogelijk te ontregelen. Slachtoffers waren voor Osama een doel, geen middel. De strijd was voor Osama een doel op zich, wat opvallend genoeg wel enige overeenkomsten vertoonde met Che Guevara’s ideologie van de ‘permanente revolutie’, de permanente strijd tegen het kapitalisme die pas ophield als het kapitalisme was gevallen. Voor het Westen was Osama een irrationeel fenomeen, iets waar geen grip op te krijgen was. De vernietiging van een van beide partijen was de enige mogelijke uitkomst van de strijd. Osama was een apocalypticus, een superschurk van bijna epische proporties.

In Christopher Nolan’s The Dark Night zegt butler Alfred tegen Bruce Wayne over The Joker: Because some men aren’t looking for anything logical, like money. They can’t be bought, bullied, reasoned or negotiated with. Some men just want to watch the world burn.” Als er iemand in het echte leven aan die beschrijving voldeed, was het Osama. Osama was onze Joker.

Pegels & power
Chapo is van een hele andere orde. Hij is de leider van een organisatie die strikt genomen een gewelddadig internationaal bedrijf is, gericht op winst. Chapo wil de wereld niet zien branden of het Westen ten onder zien gaan. Chapo is ook niet uit op slachtoffers. Zeker, de man heeft heel wat bloed aan zijn handen en deinst voor weinig terug, maar moorden is niet een doel op zich. Chapo rekent meedogenloos af met iedereen die in zijn weg staat, maar moordt niet om het moorden. Chapo heeft hele wereldse behoeftes. Geld en macht, daar gaat het hem om. Zijn politieke ideologie beperkt zich tot het credo “je laat me met rust, of anders…”

Mexicaanse en Amerikaanse analisten constateren bevreesd dat het Sinaloa Kartel steeds diepere wortels in de Mexicaanse politiek krijgt, door middel van corruptie en intimidatie. Maar dat doet Chapo niet om de Mexicaanse staat omver te werpen. Hij wil pegels, goedschiks of kwaadschiks. Zijn motieven zijn voor ons begrijpelijk en rationeel, omdat ze strikt genomen niet meer zijn dan een gecorrumpeerde, verknipte versie van onze eigen kapitalistische en materiële verlangens. Waar Osama jarenlang amper iets van betekenis heeft gedaan, waren zijn videoboodschappen van groot symbolisch belang voor zijn volgelingen. Chapo is juist gebaat bij discretie en stilte, en laat zijn sicarios (huurmoordenaars) liever door de loop van een AK-47 spreken.

Invasiemacht
Osama was een bedreiging voor onze samenleving, omdat hij die wilde zien branden. Chapo is een beschamend bijverschijnsel van onze samenleving. Daarom zal Chapo Osama’s plaats nooit kunnen innemen, ook al is hij de nummer twee op de lijst van meest gezochte schurken. Wat Chapo ook doet, de fundamenten van onze Westerse samenleving kan en wil hij niet omver werpen. De meeste Amerikanen hebben zelfs geen idee wie Chapo is. De kans dat dat verandert is klein, want Chapo zal nooit een Amerikaanse of Mexicaanse wolkenkrabber opblazen, just to make a point.

Hebben de Amerikanen een nieuwe vijand nodig? Het zou kunnen. Maar Chapo zal het niet worden. Mexico kan gerust zijn. Een invasiemacht van Navy Seals is ver weg.

Jan-Albert Hootsen is Zuid-Amerikacorrespondent voor onder andere Trouw, het ANP en de Wereldomroep. Tweewekelijks schrijft hij voor DeJaap.